-
1 белән
послелог; употр. с основн. п.(при мест. управляет род. п.)1) с, со служит для обозначения:а) совме́стности, соуча́стия, сопровожде́нияиптәше белән — (вме́сте) с (свои́м) това́рищем
шикәр белән чәй эчү — пить чай с са́харом
б) взаимоотноше́ний, акти́вного де́йствия, сравне́ния ( с кем)белән сөйләшү — разгова́ривать ( с кем)
••кеше белән кеше булу — погов. уме́ть быть челове́ком в отноше́нии к челове́ку
в) причи́нно-целевы́х отноше́ний; с, потуган көн белән тәбрикләү — поздравля́ть с днём рожде́ния
йомыш белән йөрү — ходи́ть (е́здить с поруче́нием)
халык үтенече белән — по про́сьбе наро́да
авыр мәсьәлә белән баш вату — лома́ть го́лову над тяжёлыми пробле́мами
ашыгычлык белән ялгышу — ошиба́ться из-за спе́шки
арыганлык белән — по причи́не уста́лости
ялкаулыгы белән — из-за свое́й ле́ни
4) служит для указания области действия характеристики или самого характера лица потабигате белән җитез — ло́вок по приро́де
5) в ряде случаев переводится, как правило, творительным падежом и выражает:а) условие••үсемлекнең тереклеге су белән, кешенең тереклеге эш белән — посл. расте́ние живёт водо́й ( благодаря воде), а челове́к живёт трудо́м ( благодаря труду)
б) орудие, средство действиябалта белән чабу — руби́ть топоро́м
поезд белән бару — е́хать по́ездом
медаль белән бүләкләү — награди́ть меда́лью
в) характер, образ явления или действиябелән характерлы — характеризу́ется ( чем), характеризу́ется (тем, что)
белән билгеләнә — определя́ется ( чем)
г) времяиртә белән — у́тром; по утра́м
кич белән — ве́чером, по вечера́м
сәгате белән — в счи́танные часы́ (мину́ты)
д) пространство движения вдоль, поюл белән — доро́гой (по доро́ге)
урман белән — ле́сом (по ле́су, вдоль ле́са)
6) со словами, обозначающими группу, коллектив, образует сочетания, аналогичные сочетания (со) всем, (со) всейавылы белән — всей дере́вней
өй эчләре белән — со все́ми домоча́дцами
7) с сущ. со значением качества, порядка (в частности с сущ. на -лык) образует ряд словосочетаний, переводимых на русский язык наречиямичират белән — поочерёдно, о́чередью
бөтен көче белән — со всей си́лой
яхшылык белән — по-хоро́шему
түземсезлек белән — нетерпели́во, с нетерпе́нием
8) с именами действия на -у /-ү образует сочетания, соотв. русским сочетаниям с союзными словами как то́лько... сра́зу; сра́зу по́сле того́, как; едва́ успе́вбүлмәгә керү белән, бүреген салды — как то́лько вошёл в ко́мнату, снял ша́пку
кайту белән эшкә тотын — как то́лько вернёшься, сра́зу прими́сь за де́ло
яту белән йокыга китте — едва́ успе́в лечь, усну́л
9) в знач. союза и, дакәҗә белән сарык — коза́ да овца́
ай белән кояш — луна́ и со́лнце
10) с причастиями на -ган: е́сли да́же; несмотря́ на••асыл буяуга төшкән белән, карга каргалыктан чыкмас — посл. е́сли да́же окра́сить его́ лу́чшей кра́ской, грач не переста́нет быть грачо́м
•
См. также в других словарях:
белә — иск. бәйл. 1. Бергәлекне, юлдашлыкны белдерә 2. Нин. б. объектка яки үзара мөнәсәбәтне аныклаганда кулл. дөнья б. танышу 3. туган көн б. котлау ашыгулык б. ялгышу акка буялу б. карга агармас уку б. тиз үтәр кыш йомыш б. килдем 4. саклык б. эшлә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
белән — иск. бәйл. 1. Бергәлекне, юлдашлыкны белдерә 2. Нин. б. объектка яки үзара мөнәсәбәтне аныклаганда кулл. дөнья б. танышу 3. туган көн б. котлау ашыгулык б. ялгышу акка буялу б. карга агармас уку б. тиз үтәр кыш йомыш б. килдем 4. саклык б. эшлә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
берлә — иск. бәйл. 1. Бергәлекне, юлдашлыкны белдерә 2. Нин. б. объектка яки үзара мөнәсәбәтне аныклаганда кулл. дөнья б. танышу 3. туган көн б. котлау ашыгулык б. ялгышу акка буялу б. карга агармас уку б. тиз үтәр кыш йомыш б. килдем 4. саклык б. эшлә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
берлән — иск. бәйл. 1. Бергәлекне, юлдашлыкны белдерә 2. Нин. б. объектка яки үзара мөнәсәбәтне аныклаганда кулл. дөнья б. танышу 3. туган көн б. котлау ашыгулык б. ялгышу акка буялу б. карга агармас уку б. тиз үтәр кыш йомыш б. килдем 4. саклык б. эшлә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сүлпән — (СҮЛПӘНЛЕК) (СҮЛПӘНӘЮ, СҮЛПӘНЛӘНҮ) – 1. Киереп тарттырылмаган, буш, салынкы (тарттырып куйган бау, җеп, тимерчыбык һ. б. ш. тур.) 2. Нык катылмаган, җитәрлек бөтерелмәгән, тыгыз түгел (катылган җеп һ. б. ш. тур.) 3. Бик әкрен; җитез түгел… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
